Ik hoor u denken: slordig hoor, zo’n enorme spelfout in de titel. En dat voor een tekstschrijfster! Ze had wel wat beter de puntjes op de i kunnen zetten.
Juist daar draait het om in deze blog. Terecht verwacht u dat een tekstschrijver uitblinkt in spelling, grammatica en zinsbouw. Maar weet u wat nog belangrijker is? Een gezonde dosis verwondering! Want dat is de basis om lezers te prikkelen om een tekst te lezen.
Zo vroeg ik me af waar de uitdrukking ‘puntjes op de i zetten’ eigenlijk vandaan komt. Wat blijkt? Er staat helemaal geen puntje op de i. Het is een tittel. In de loop der eeuwen is deze tittel veranderd in een puntje op de i (en j). U vermoedt waarschijnlijk al dat de boekdrukkunst daarin een prominente rol heeft gespeeld. Dankzij de boekdrukkunst konden we geschriften sneller en in grotere oplages vervaardigen. Met name de uitvinding van de boekdrukpers in de vijftiende eeuw gaf de boekdrukkunst een geweldige impuls. Met loden letters werden teksten gezet en daarna gedrukt. Dat is ook het moment waarop de tittel een punt werd.
Een l of een I?
Maar waarom staat de tittel op de i er eigenlijk? Dat ziet u zelf aan de titel van deze alinea. De eerste l is de kleine letter L. De tweede I is een hoofdletter i. Maar ze zien er hetzelfde uit. Dat leest niet echt gemakkelijk. Daarom werd vanaf de elfde eeuw de tittel in Latijnse manuscripten gebruikt. Zo konden lezers de i onderscheiden van naburige letters. Dat werkt in onze tijd nog steeds zo.
Weet u er geen jota van?
Dat kleine puntje op de i laat dus zien hoe belangrijk een detail kan zijn. Vandaar de uitdrukking ‘de puntjes op de i zetten’ die aangeeft dat iemand heel nauwkeurig werkt. Maar wist u dat er meer van deze kleine tekens zijn? De jotta en tagin zijn de kleinste tekens in het Hebreeuwse schrift. Bij het overschrijven van belangrijke teksten, zoals de Thora, mag uiteraard het kleinste teken niet vergeten worden. Dat is nog steeds in de bijbel terug te vinden: “Zo lang als de hemel en aarde bestaan, zal er geen punt of komma uit de wet verdwijnen.”(mt. 5:18 Bijbel in Gewone Taal). Als je vroeger iets tot in de jota kende, kende je het tot in detail. Kende je iets niet goed, dan wist je er geen jota vanaf. Dat kunt u over de tittel nu niet meer zeggen!
Hubertine van den Biggelaar
NB: de foto van dit artikel is afkomstig van www.gahetna.nl.